Samimiyetin bitmediği, insanın içinin sebepsizce neşe ile dolduğu yerdi Aşağı çarşı…Ve içten davranan insanları. Hepimizin başından geçmiş insani bir deneydir; Bir şeyi, bir dönemi, olayı, insani ilişkileri ya da güzelliği ölçüsüz hisseder, duyar ve yaşarız. Zamanla elimizden olmayan nedenlerden dolayı, yaşadıklarımızdan uzaklaşır ve onları yitiririz. Yitirdiklerimize ilişkin çoğu duygularımız egemen hale gelir. Kendileri artık yitip gitmiştir. Bir tek yüreğimizde ve ruhumuzda onların silikleşen sesleri ve belirsiz renkleri kalır. Gölgelerini bile anımsamak, ruhumuza iyi gelir. Ve o dönemde yaşayanları, anıları yitirdiğimizi fark ederiz. İşte o anda geçmişe yolculuk başlar…
Birbirine çok benzeyen günlerle dolu o kapalı ve tekdüze günlük yaşamlarda yine de boş durmazdı Keko dayı. Keko’nun lokantası.. Aşağı çarşının yegane tek lokantasıydı. Tek katlı, damlı…damın üzerinde kışın kar körüklendikten sonra saman döküp sıkılaştırmak için kullanılan loğ. Yazın ise damın üstünde cansız yabani sarı Çiçekler biterdi. Yağmur yağdığında ise mis gibi toprak kokardı. Islak toprak kokusu rahatlatırdı lokantaya gelenleri. Bazen de damın üzerinde horoz dövüştürürdü Keko dayı. Dönemin en iyi lokantasıydı. Değişmez menüsüyle misafirlerini karşılamaya hazırdı her daim. Öyle çeşitte yoktu menüsünde kuru fasulye, haşlama pilav, salata. Tabi ki vazgeçilmezi helva. Biraz da fakir babasıydı keko. Lokantaya gelip de parası olmayanı boş çevirmezdi. Espriliydi üstelik. Merhametliydi. Misafirini alan soluğu bu lokantada alırdı. Aşağı Çarşı’nın insanları espirilydi. Zamanın sürekli şaşırdığı bir yerdi üstelik. Güle oynaya geçerdi zaman sanki…Hele lokantada geçen anlar… tamda kahkahaların havada uçuştuğu gibiydi.
Misafirleriyle gelen ahali, ilk önce yemek yedirir, güzel sohbetler edilir, sıra hesap ödemeye gelince de neşeli anlara tanıklık ederdi Keko dayı.Her misafire oynanan oyun tekrar edilirdi. Yemeğini yiyen tren vagonu şeklini alır, vagona takılıp dışarı çıkardı.Geriye sadece şaşkın misafir kalırdı.Keko dayı,hesabı alır misafirin önüne koyardı. Önüne konan hesaba birde gülümseyen keko ya şaşkın şaşkın bakan misafir için için “ben misafirim hesabı ödemek bana mı düşer” der demesine fakat keko dayı renk vermez, bakışlarıyla adeta “hadi öde hesabı” der gibi bakar misafirin yüzüne. Sende takılaydın ya cuf cuf trene de ödemeyeydin hesabı gülümseme yerleşirdi dudaklarına, bakışlarına. Birde en sevdikleri vardı Keko dayının.
Merhametin ve Yetim oğlu. Aşağı çarşı’nın en renkli simalarıydı. Bitlis’ten gelen misafirlerini Keko dayının oraya götürür, yemek yenir, sigaralar itina ile sarılır yine çuf çuf treni yaparak lokantadan dışarı çıkarlardı. Hesap ödemek yine misafire düşerdi. Espri yapılır, ödetilmezdi sonunda. Sıra gezmeye gelirdi. Aşağı Çarşı’nın öyle çok gezilecek yeri yoktu. Hacı Cemal Elçi’nin elma bahçeleri, vali konağın, dere kıyısına gezintiler yapılırdı. Hele elma bahçelerinde dostluk kuracak kadar elma ağacı vardı. Baharda mis gibi çiçek kokularıyla canlı varlıktılar adeta.
O dallar, yapraklar, tomurcuklar, çiçekler, renkler, her şey ama her şey, tüm farklılıklarına rağmen, müthiş bir uyum içinde, birbirini tamamlayan güzelliklerdi.
Vali konağı ise topraktan damlı, kerpiçten yapılmış evlerin ortasındaydı. Önünde betondan oymalı balkonu, mimarisi ile ihtişamlı duruyordu. Balkon, upuzun uzanan Aşağı Çarşı’nın yoluna bakardı. Uzun ve tek caddeydi. Karşı tarafında dere geçerdi. Uzun kavak ağaçları arasında sessiz, sakindi. Aşağı çarşı çoğu zaman, eski zamanlara ait bir düş kasabasıydı sanki.
Bu sessizliği bozan bazen caddede geçen at arabalarının sesleriydi. Gece, gündüz, aylarca yıllarca, yaz kış, yağmurda, çamurda, karda kıyamette sıcakta, ateşte, durmadan işleyen at arabasıyla Reşo dayıyı unutmak olmazdı. At arabacı Reşit Mete’ydi esas adı. Ama günlük yaşamın o kendine özgü pratik mantığıyla, isimler kısaltılmıştı
Vali konağının sağındaydı evi. Yolun öbür tarafında, dere kıyısında bahçesi vardı. Uzun boylu, sık kavak ağaçlarıyla adeta gizlenmişti, bahçesindeki tandırı ve önüne yaptığı küçük göledi. Buranın, insanı derede yüzmeyi öğrenmişti. kıyısında halı, kilim, yün yıkanırdı. Çocuklar Çapakçur deresinde yüzüp, keyifli zaman geçirirlerdi. En güzel anlarda biri ise yıkama işi bittikten sonra anneler çocuklarını alır, dere kıyısında piknik yaparlardı. Güneş batmaya yakın, yıkananlar toplanır eve doğru yol alınırdı.
O günlere ait anekdottu Keko dayı, Reşo dayı ve niceleri. Keko dayı Palu’dan göçmüş, Reşo dayı Lice’den. Daha niceleriyle çok kültürlü bir yapıya sahipti Aşağı çarşı…Çapakçur. Ta ezelden…Civar yerlerden gelip yerleşmişlerdi buralara. Evlenmiş, yuva kurmuş sahiplenmişlerdi. Hem kendi gerçeklerini korumuş hem de buranın kültürüyle farklı bir sentez oluşturmuşlardı.
“Geçmiş, insanın gölgesidir ve izler, anılar bizi asla terk etmezler”
Biz…Biz, aile, akraba, aşiret. Biz, yerleşim birimi, köy, kasaba, şehir, bölge…ne olursa olsun önemli olan aidiyet. Birlik…Bütünlük.
