Belediye meclisleri nasıl oluşacak?
Belediyelerdeki üç temel organdan biri olan meclis, başkan ve encümenden daha geniş ve önemli yetkiler ile teçhiz edilmiştir. Belediye Kanuna göre (5393 s. K, m. 18) belediye bütçesinin oluşturulması ve sınıflandırılması, imar planlarının ve programlarını görüşülüp karara bağlanması, borçlanma kararının verilmesi, taşınmaz mal alımı, satımı ve tahsisi kararları, vergi, resim, harç ve diğer hizmetler için uygulanacak ücret tarifesi belirlemek, encümen-başkan uyuşmazlıklarını çözmek gibi görevleri vardır.
Bu yönüyle üye niteliği ve başkan-meclis uyumu büyük önem arz eder.
Belediye türleri…
Türkiye’de iki tip şehir var. Bunlar büyükşehirler ve diğerleri olarak tasnif edilir. Diğer iller kategorisinde (Adıyaman, Sivas, Çanakkale vb.) merkez ve taşra ilçeler ile belde belediyeleri bulunur. Bunların meclisleri ayrı ayrı seçilir. Bu illerde ayrıca ilçenin belediye sınırının dışında kalan kırsal yerlere hizmet götüren il özel idareleri vardır. İlin, İlçelerin ve beldelerin merkezinde bulunan seçmenler belediye seçimleri için oy kullanırken kırsalda bulunanlar (yani köyler) il genel meclisi için oy kullanacaktır.
Üyeler; seçimi tek dereceli ve nispi temsil yolu ile belirlenir. Üyeler beş yıl için seçilmektedir. İlkokul mezunu, 18 yaşını bitirmiş herkes meclislere üye olabilir. Belediye başkanları meclislerin doğal üyesidir. Üyelik ve başkanlık için kişinin aday olduğu beldede ikamet etme zorunluluğu yoktur.
Durum büyükşehirlerde biraz farklıdır. Burada İl Özel İdareleri bulunmaz. Büyükşehir Belediye Meclisi için de ayrıca bir seçim yapılmaz…
Kontenjan üyeler!
Siyasi partiler, belediye meclis üyeliği için kontenjan adayı gösterirler… Seçim çevresinde en fazla oyu almış olan siyasi partinin kontenjan adayları belediye meclis üyesi sıfatını kazanmış olurlar. Burada başkana verilen oy değil, meclis için partiye verilen oy esas alınır. Kontenjan üyeleri, partilerin sundukları aday listesinde sıralamaya yazılmaz başka bir bölümde belirtilir. Kontenjan adayları arasında sıralama söz konusudur.
Kontenjan üyeleri doğrudan meclise girer ve geriye kalan meclis üyelikleri için tıpkı milletvekili seçimlerindeki gibi paylaştırma yapılır. Bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oy toplamının onda birine tekabül eden sayı, bütün partilerin ve bağımsız adayların aldıkları oy sayısından ayrı ayrı çıkarılır. Geriye oyları kalan partiler ve bağımsız adaylar arasında meclis üyeliği dağıtılır.
Büyükşehir meclisi
Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediye meclislerinden gelecek üyeler ve ilçe belediye başkanlarından oluşur. Burada ilçe belediye meclisi üyelerinin beşte biri büyükşehir belediye meclisine gider. Yani en çok oyu alan partinin belediye meclis üyelerinin beşte biri değil, seçim kurulunca yapılan dağılıma göre oluşan belediye meclisinin üye sırasına göre ilk beşte birlik bölümde bulunanlar…
Buna göre birinci sırada X partisi üyesi varken ikinci sırada Y partisi üyesinin belediye meclisine gitmesi mümkündür. Kontenjan adaylarının birinci sırasındaki isim aynı zamanda doğrudan büyükşehir belediye meclisi üyesi de olacaktır. İlçelerden gelen üyelerle oluşan büyükşehir belediye meclisleri çoğu zaman ilçe belediye meclislerinin üye sayılarını aşabilir. İlçe nüfusundan, İlçe belediye meclis üyelerini, büyükşehir belediye meclisine gidecek üyeleri gösteren -hazırladığım aşağıdaki- tablo konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır…
